Η καταγωγή των Πομάκων από τους Αγριάνες

(τα αποσπάσματα αποτελούν μέρος απο προσωπική έρευνα και αξιολόγηση στοιχείων)

Αρχικά, η πληθυσμιακή ομάδα των Πομάκων σήμερα είναι διασκορπισμένη μεταξύ Ελλάδος, Βουλγαρίας, ΠΓΔΜ, Τουρκίας και Αλβανίας. Στην Ελλάδα αναγνωρίζονται επίσημα ως μουσουλμάνοι - σύμφωνα με την συνθήκη της Λωζάνης[1]. Σε μέρος της βιβλιογραφίας η σλαβόφωνη μουσουλμανική κοινότητα τόρμπες της ΠΓΔΜ χαρακτηρίζεται ως Πομάκικη[2]. Οι Γκοράνοι και οι Τορμπές της ΠΓΔΜ θεωρούνται απόγονοι των Πομάκων. Στην Αλβανία δεν υπάρχουν αξιόπιστες πηγές για τους Πομάκους και ως Πομάκοι χαρακτηρίζονται από τις κυβερνήσεις η Σλαβομακεδονική μειονότητα της Αλβανίας[3].

Οι Πομάκοι είναι Σουνίτες μουσουλμάνοι[4] αλλά κυρίως στα πομακοχώρια του Έβρου και της ανατολικής Ροδόπης υπάρχουν οι Κιζιλμπάσηδες μια αλεβίτικη αίρεση Μπεκτασήδων με ξεχωριστά πολιτιστικά χαρακτηριστικά και εκτιμάται ότι είναι το 5% του πληθυσμού των Πομάκων[5].

Σήμερα, στον Νομό Ξάνθης κατοικούν προς τα βόρεια της πόλης της Ξάνθης Πομάκοι κάτοικοι στα χωριά , Μύκη , Πόμα, Θέρμες, Μελίβια, Ώραιον , Κύκνος και Έχινος. Άλλοι επίσης Πομάκοι κατοικούν στο νοτιοανατολικό άκρο της Ροδόπης κοντά στα βουλγαρικά σύνορα αλλά και στο νομό Έβρου στην κοινότητα Κέχρου και στο χωριό Οργάνη[6].

Ο Νομός Ξάνθης

Η καταγωγή τους από τους Αγριάνες επιβεβαιώνεται από μαρτυρίες του Βυζαντινού ιστορικού Γεωργίου Ακροπολίτη μεταξύ του 1217-1282, ο οποίος και ανέφερε ότι η Ροδόπη ονομαζόταν Αχριδός[7].

Αρχαιότερες επίσης μαρτυρίες είναι εκείνες του Θουκυδίδη[8] και του Θεόπομπου[9] που μιλούν για το θρακικό φύλο των Αγριανών ή Αγραίων ή Αγριέων. Όσον αφορά επιπλέον την φυσιογνωμία και εμφάνιση, παρατηρείται ότι οι Τούρκοι στις πεδιάδες της Θράκης διαφέρουν αρκετά από τους Πομάκους.

Οι Πομάκοι είναι ψηλοί ,ξανθοί, γαλανομάτηδες, δολιχοκέφαλοι, φιλοπρόοδοι και δεν έχουν καθόλου μογγολικά χαρακτηριστικά. Αυτοί είναι που κατοικούν στα ορεινά της Δ. Θράκης[10].

Ακόμη από μια έρευνα σχετικά με τις εθνολογικές προελεύσεις των Πομάκων προκύπτει ότι στην πλειονότητά τους είναι αυτόχθονος πληθυσμός[11]. Η έρευνα αυτή επιβεβαιώθηκε κατά τον έλεγχο σε μια διδακτορική διατριβή που έγινε, η οποία και εγκρίθηκε από την Ιατρική σχολή της Θεσσαλονίκης μέσα από την οποία προκύπτει από την κατανομή των συχνοτήτων των ομάδων αίματος στους Πομάκους και τη συσχέτισή τους με τους γειτονικούς πληθυσμούς σε κατοίκους των χωριών Εχίνος , Σάτραι, Ωραίον, Μελίβοια και Κοτύλη ότι[12] οι Πομάκοι είναι ένας φυλετικά ενιαίος πληθυσμός ο οποίος επηρεάστηκε ελάχιστα από μογγολικές φυλές. Ακόμη, υπάρχει αιματολογική συγγένεια των Πομάκων με τους Έλληνες, η οποία φτάνει σε ποσοστό 50-70% για τον πληθυσμό των χωριών Σάτραι και Εχίνος. Επίσης, οι Πομάκοι ως πληθυσμός είχαν απομονωθεί για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα και υπέστησαν κάποιες μικρές μεταβολές στην κατανομή των συχνοτήτων των ομάδων αίματός τους χωρίς όμως να διαφοροποιηθεί το φυλετικό σκέλος, ενώ διατήρησαν αναλλοίωτες τις συχνότητες κατανομής στα διάφορα συστήματα των ομάδων αίματος . Αυτό έρχεται σε αντιπαραβολή με την άποψη ότι, οι Πομάκοι αποτελούσαν απόγονοι των Κιργισίων αποίκων με βάση στατιστικά δεδομένα Πομάκων και Κιργισίων.

Επιπλέον, οι κάτοικοι που ζουν στη νότια Βουλγαρία διαφέρουν από εκείνους της βόρειας οι οποίοι θεωρούνται απόγονοι αρχαίων θρακοελληνικών φυλών και δεν υπέστησαν φυλετικές μεταλλαγές. Τέλος, από την αιματολογική εξέταση πληθυσμών Βουλγάρων ,Τούρκων , Σέρβων και Αλβανών με τους Πομάκους προέκυψε ότι δεν υπάρχει κανένα αποδεικτικό στοιχείο συγγένειας με αυτούς τους πληθυσμούς και δεν υπήρξε κάποια επιμειξία ικανή ώστε να μεταβάλλει τα φυλετικά και γενετικά χαρακτηριστικά. Επίσης, κατά την διάρκεια της Χούντας την περίοδο 1969-71 ο βοηθός ιατρικής από το ΑΠΘ Νικόλαος Ξηροτύρης κατά την στρατιωτική θητεία του στην παραμεθόριο, έκανε αιματολογικές έρευνες σε πομακοχώρια της Ξάνθης με σκοπό να αποδείξει την ελληνικότητα αυτών[13].Τα αποτελέσματα της αιματολογικής έρευνας του Ξηροτύρη δημοσιεύτηκαν σε διδακτορική διατριβή στο ΑΠΘ όπου μαζί με "αρχαιολογικά, ιστορικά, πολιτιστικά και γλωσσολογικά" δεδομένα δείχνεται ότι οι Πομάκοι είναι αυτόχθονες Θράκες (συγκεκριμένα οι Αγριάνες - δηλαδή πολεμιστές του στρατού του Μεγάλου Αλεξάνδρου[14]). Σύμφωνα με τοπικούς δημοσιογράφους οι αιμοληψίες του Ξυροτύρη έγιναν με δικαιολογία του εμβολιασμού. Αυτό δημιούργησε ταραχή στην μειονότητα της Θράκης και από τότε άρχισαν να βλέπουν αρνητικά άλλους Έλληνες γιατρούς οι οποίοι επισκέπτονταν τα χωριά για ιατρικές εξετάσεις[15].

Τα συμπεράσματα του Ξηροτύρη[16], όπως και άλλες ανάλογες υποθέσεις που έχουν διατυπωθεί και αναφέρονται σε Τουρκο-Κουμανική καταγωγή των Πομάκων, αμφισβητούνται έντονα και θεωρούνται αναξιόπιστα[17].

Στην Βουλγαρία το 1994 και συγκεκριμένα στο νοσοκομείο της πόλης Στάρα Ζαγόρα μια ομάδα γιατρών έκανε αιμοληψία αίματος από Πομάκους και στην συνέχεια έστειλε το αίμα για εξέταση σε εργαστήριο στα Σκόπια με σκοπό να αποδειχτεί ότι η Πομάκοι είναι καθαρά Βουλγαρική φυλή. Το γεγονός αυτό προκάλεσε σκάνδαλο στη Βουλγαρία[18].Αργότερα το 1946 οι Πομάκοι της Βουλγαρίας επανέφεραν το αίτημα για ένωση με την Ελλάδα. Ο διευθυντής του ραδιοφωνικού σταθμού της Ουάσινγκτον Άλμπερτ Βέρνερ, παρουσίασε το θέμα ως εξής: "ακόμη ένα πρόβλημα μειονότητας παρουσιάστηκε σήμερα στην Ουάσινγκτον στο πρόσωπο των Πομάκων, οι οποίοι είναι αρχαία ελληνική φυλή, ιστορούμενη από την προ του Μεγάλου Αλεξάνδρου εποχή [...] Οι Πομάκοι ποιούνται νυν έκκληση προς το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και προς το Αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών και ζητούν την διενέργεια δημοψηφίσματος, για να ελευθερωθούν από τη Βουλγαρία και να απολαύσουν την ελευθερία την οποία απολαμβάνουν οι Πομάκοι της Ελλάδας [...]". Ο τύπος επίσης έγραφε: "Το παρελθόν Σάββατον εις το ξενοδοχείο Πενσυλβάνια έλαβε χώρα συνέντευξις προς τους αντιπροσώπους του Αμερικανικού και Ελληνικού τύπου εκ μέρους των κ.κ. Χαμδή Χουσεΐν, πρώην βουλευτού Ροδόπης και Χακή Σουλεϊμάν, αποτελούντων από την αντιπροσωπεία των Πομάκων Θράκης. Οι Πομάκοι εξέθεσαν προς τον τύπο τας απόψεις των και τα δίκαιά των, ζητούντες την ένωσιν των με την Ελλάδα". Η προσπάθεια των Πομάκων δεν τελεσφόρησε διότι είχε προηγηθεί η διανομή της Ευρώπης μεταξύ των τριών μεγάλων δυνάμεων στη Γιάλτα, τον Φεβρουάριο του 1944[19].

Στο ερώτημα αν τελικά οι Πομάκοι είναι οι αρχαίοι Θράκες, είναι αξιόλογες οι παρατηρήσεις ότι οι Πομάκοι έχουν ελληνικό αίμα , και είναι εξισλαμισθέντες αλλά και εκσλαβισθέντες γλωσσικοί απόγονοι των αρχαίων Θρακών κατά τους, G. Mayer[20], Fligier[21], L. Geitler[22], και K. Jirecek[23]. Ενώ οι M. Popoff, A. Kalewa και P. Boev δεν απέχουν από την πάγια θέση σχετικά με την βουλγαρική προέλευση των Πομάκων.

Ωστόσο, η άποψη σχετικά με την τουρκική προέλευση των Πομάκων δεν επιβεβαιώθηκε πλήρως, καθώς ολοένα και περισσότερα στοιχεία αποδεικνύουν το γεγονός ότι η περιοχή κατοικήθηκε από τα αρχαία χρόνια από Έλληνες. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως αγγεία και όστρακα που ανήκουν στην 3 η χιλιετία π.Χ. ενώ στα λουτρά των Θερμών βρέθηκε ανάγλυφο επάνω σε βράχο που εικονίζει στρατιωτικό και σπηλιά με υπολείμματα από εκκαμίνευση μετάλλων στο χωρίο Μύκη αλλά και ένα μακεδονικό νεκροταφείο στο χωριό Σάτραι σε υπολείμματα βυζαντινού ναού .[24]

Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη επιπλέον, η οποία αφορούσε την καταγωγή των Πομάκων προέκυψε ότι οι Πομάκοι με βάση τον υπολογισμό των συχνοτήτων των HLA δηλαδή του ,μείζονος σύμπλεγματος Ιστοσυμβατότητας του ανθρώπου (HLA), γονιδίων, την στατιστική σημαντικότητα του P με διόρθωση και την γενετική απόσταση στους HLA-A, -B, -C, -DR και -DQ τόπους (όροι της γενετικής) προκύπτει ότι, οι πληθυσμιακές ομάδες, που βρίσκονται γενετικά πλησιέστερα στους Πομάκους είναι οι Βούλγαροι και οι Έλληνες, παρά οι Τούρκοι[25].

Αυτό οφείλεται πιθανά στη Βουλγαρική κυριαρχία που είχαν οι Πομάκοι για πολλά χρόνια, καθώς και στην κλειστή κοινωνία των Πομάκων που έμεινε χωρίς σημαντικές επιμειξίες ακόμα και σήμερα. Κατά συνέπεια οι Πομάκοι κράτησαν τα κοινά χαρακτηριστικά τους με τους Βούλγαρους και με τους Έλληνες που και αυτοί οι δυο πληθυσμοί γενετικά είναι πολύ κοντά μεταξύ τους (G.D=0.317).

Το ανοσογενετικό προφίλ των Πομάκων είναι χαρακτηριστικό των Καυκάσιων πληθυσμών, όπως αυτό διαγράφεται με χρήση των HLA δεικτών. Τα αποτελέσματα της παρούσης μελέτης μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε μελέτες συσχέτισης του HLA με την επιδεκτικότητα σε νοσήματα, καθώς και στις μεταμοσχεύσεις οργάνων. Τέλος τα αποτελέσματα της παρούσης μελέτης βρίσκονται σε συμφωνία με τα ιστορικά δεδομένα, τον γεωγραφικό εντοπισμό και τις μετακινήσεις των πληθυσμών διάμεσο των αιώνων.

Οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν ήταν εφαρμογή του DNA ως μεθοδολογία και σκοποί της μελέτης ,α) ο προσδιορισμός των HLA τάξης Ι (HLA-A, -B και -C) και τάξης ΙΙ (HLA -DRB1, - DQB1) αλληλομόρφων γονιδίων στους Πομάκους, β) ο υπολογισμός της συχνότητας των αλληλομόρφων γονιδίων, και η σύγκριση τους με τον Ελληνικό πληθυσμό, το Βουλγαρικό και τον Τουρκικό πληθυσμό και γ) ο υπολογισμός της γενετικής απόστασης μεταξύ των Πομάκων και των 3 άλλων πληθυσμών.

Σε μελέτη του Μανώλη Βαρβούνη με τίτλο ''Historical and ethnological influences on the traditional civilization of Pomaks of the Greek Thrase'' ο ίδιος αναφέρει. Η παραδοσιακή κοινωνία των Πομάκων στηρίζεται σε μια σειρά γεγονότων τα οποία και χαρακτηρίζουν το παραδοσιακό σύστημα αξιών τους. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στα σύνορά τους τόσο με την μουσουλμανική μειονότητα όσο και με την ευρύτερη ελληνική κοινωνία σε θρησκευτικό επίπεδο έχουν καθορίσει την έκφραση της κουλτούρας τους[26].

Η επιστημονική έρευνα για τους Πομάκους δεν μπορεί να επηρεαστεί από πολιτικές αντιπαραθέσεις, όσο οι στόχοι είναι αυτοί που μετρούν , τα σχέδια αλλά και τα αποτελέσματα στο μέγεθος που μπορεί η εθνικότητα για παράδειγμα να επηρεάσει τον λόγο ενός επιστήμονα. Αυτός ο παράγοντας πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπόψιν με την βιβλιογραφία που υπάρχει πάντα, που στην αντίθετη περίπτωση θα έμοιαζαν ιδιόρρυθμα[27].

Τα γεωγραφικά μέρη στα οποία βρίσκονται οι Πομάκοι σημειώνονται με τρείς περιοχές. Τα χωριά βόρεια της Ξάνθης ,τα χωριά βόρεια από την Κομοτηνή που είναι κέντρο του Οργάνου και τα χωριά του Ερυθροποτάμου στον Έβρο διαμέσου του Διδυμότειχου και του Ορτάκιου[28].  

Ωστόσο, οι Πομάκοι που έχουν εγκατασταθεί στη πόλη της Ξάνθης ζουν συγκεντρωτικά και έχουν χαρακτηριστικά της αστικής ζωής τόσο στην ενδυμασία τους όσο και στη γλώσσα τους αλλά και στη συμπεριφορά τους. Οι τρείς κατηγορίες αυτές των Πομάκων δεν έχουν η καθεμία έναν μοναδικό χαρακτήρα. Πέρα από τις γλωσσικές διαφορές οι οποίες και εντοπίστηκαν, μετά από μελέτη στη γλώσσα τους και τα χαρακτηριστικά της , οι Πομάκοι που ζουν στα όρια της Ροδόπης ασχολούνται επαγγελματικά με την καλλιέργεια δημητριακών γεγονός που τους οδήγησε να είναι πιο κοντά στις παραδοσιακές αρχές και τακτικές και να υιοθετούν περισσότερο αυτά τα χαρακτηριστικά, ενώ αυτοί οι Πομάκοι που ζουν στην Ξάνθη ασχολούνται επαγγελματικά με την καλλιέργεια καπνού κι έτσι η κοινωνία τους είναι περισσότερο ανοικτή στον υπόλοιπο κόσμο αφού το απαιτεί και το επάγγελμα. Όλα αυτά φυσικά έχουν αφήσει το στίγμα τους στην πολιτισμική συμπεριφορά τους αλλά και στην κουλτούρα τους[29].

Οι απόψεις των Τούρκων σχετικά με την καταγωγή των Πομάκων αλλά και των σχέσεων τους με τους βαλκανικούς λαούς

Η παρακάτω ανάλυση αφορά καθαρά τις απόψεις των Τούρκων όπως αναφέρονται από τα κείμενά τους, χωρίς προσθήκες ή αλλαγές σχετικά με την καταγωγή των Πομάκων αλλά και το ποιες ήταν οι σχέσεις τους με τους βαλκανικούς λαούς.

Η καταγωγή των Πομάκων από τους Κουμανους ή άλλες τουρκικές φυλές είναι ολοφάνερη από τους Τούρκους, οι οποίοι και ισχυρίζονται ότι η τουρκική φυλή των Κουμάνων ήρθε και εγκαταστάθηκε στα βαλκάνια κατά τον 11^ο και 12^ο αιώνα ακολουθώντας τον δρόμο από τη Ρωσία προς την Ουκρανία, την Πολωνία και τη Ρουμανία ενώ παράλληλα κυριάρχησε στη Θράκη, τη Μακεδονία, την Ήπειρο και τη Δαλματία. Το 1087 εγκατέστησε μαζί με τους Πετσενέγους ένα ομόσπονδο κράτος και ενέταξε στους κόλπους του όλα τα άλλα φύλα τα οποία είχαν έλθει πρωτύτερα στον βαλκανικό χώρο.

Πάρα πολλοί Κουμάνοι οι οποίοι και είχαν μείνει στη Ρουμανία, την Ουγγαρία, την Τσεχοσλοβακία και την Αυστρία αφομοιώθηκαν με τον καιρό. Όσοι όμως έμειναν στη Θράκη την Μακεδονία και τη Βουλγαρία, είχαν ήδη αρχίσει να αισθάνονται την δύναμη ενός ξεχωριστού έθνους, ενώ όταν εμφανίστηκαν οι Οθωμανοί σε αυτή την περιοχή το 1360 και το 1361 τους βοήθησαν , απέβαλλαν τη θρησκεία του Σαμανισμού και ενώθηκαν μαζί τους.

Αυτοί λοιπόν ονομάστηκαν Πομάκοι, εξαιτίας της βοήθειάς τους γιατί η λέξη σήμαινε αυτός που βοηθάει[30]. Εικάζεται ότι η λέξη προέρχεται από το σλάβικο ρήμα βοηθώ[31] (πομότσι/pomoci)[32]. Ωστόσο, υπάρχει και η άλλη άποψη η οποία ισχυρίζεται ότι προέρχεται από την βουλγάρικη λέξη μακ που σημαίνει βασανισμένος. Επίσης υπάρχουν αναφορές ότι προέρχεται από την βουλγάρικη πάλι λέξη poturnjank που σημαίνει εκείνος που έγινε Τούρκος. Πάντως, στην ελληνική βιβλιογραφία υπάρχει η άποψη ότι προέρχεται από την ονομασία αρχαίας θρακικής πόλης ή από τη λέξη πομάξ που σημαίνει πότης[33].

Η καταγωγή των Πομάκων από τους Τσεπνίδες

Η καταγωγή των Πομάκων σε μια μελέτη όμως που έγινε το 1980 σε τούρκικο περιοδικό[34] παρουσιάζονται ως εξής[35]. Αρχικά η εγκατάσταση των Πομάκων στα Βαλκάνια σχετίζεται με τις δραστηριότητες του Ebu Muslim της δυναστείας των Αβασιδών. (750-1258) ο οποίος προετοίμασε επανάσταση εναντίον των Ουμαγιάδων  αλλά θανατώθηκε το 755 από τους Αββάσιδες στο Ιράκ.

Ο Ebu Muslim συνέβαλε στη διάδοση του Ισλάμ και τη συνένωση Τούρκων μουσουλμάνων με Σιίτες του Ιράν και με άλλα στοιχεία που δεν ήταν προσκείμενα στο Ισλάμ[36]

.........

Σε μια ακόμη μελέτη η οποία δεν είναι πρόσφατη αλλά αξίζει να αναφερθεί είναι αυτή του περιοδικού Europa Ethnika[56] στο οποίο και αναλύεται ότι οι Τούρκοι της Βουλγαρίας είναι όσοι έχουν πολιτιστική αλλά και θρησκευτική σχέση με το Ισλάμ. Και γίνεται σαφές ότι οι Πομάκοι δεν είναι Τούρκοι.

Οι βουλγάρικοι επίσης χαρακτηρισμοί ότι οι Πομάκοι είναι Σλάβοι ή Βούλγαροι και πήραν το όνομά τους από το ρήμα pomagam που σημαίνει βοηθώ εξαιτίας της βοήθειας που πρόσφεραν στους Τούρκους στην βουλγαρική επανάσταση το 1876, δεν πρέπει να γίνεται δεκτός καθότι είναι υποτιμητικός χαρακτηρισμός, όπως επίσης εγείρεται και το ερώτημα γιατί να προσδώσουν στους ίδιους αυτό το προσωνύμιο ενώ θα μπορούσε κάποιο άλλο να τους δοθεί. Σύμφωνα με ανάλυση του Ν.Ι. Ξηροτύρη η προέλευση της λέξεως είναι από το αρχαίο ''πόμαξ'' που σήμαινε πότης για τους κατοίκους της Θράκης, οι οποίοι είχαν συνήθειο να πίνουν.

Σημαντικό γεγονός είναι το ότι, αν προσεχθούν με λεπτομέρεια οι φορείς που άσκησαν προπαγανδιστική πολιτική και δραστηριότητες που αφορούν τους Πομάκους, προκύπτει ότι η τουρκική πολιτική διέπεται από μια προπαγανδιστική τάση που σκοπό έχει να υποτάξει τις ξένες εθνότητες που ζουν ή και έζησαν στην τουρκική επικράτεια ενώ στην πράξη το τουρκικό στοιχείο είναι αυτό που αποτελεί μειονότητα.

Για αυτά τα συμπεράσματα υπάρχουν σχετικά χωρία των ερευνητών Ismail Besikci (υφηγητή) Turk tarih tesi ve Kurt sorunu (η κριτική για τον Ατατούρκ όσον αφορά την ιστορία και το πρόβλημα των Κούρδων), Ankara ,1977, εκδ. Komal το οποίο κατασχέθηκε και απαγορεύτηκε από την τότε Τουρκική κυβέρνηση όπως επίσης και το έργο του Αναστάσιου Ιως. Ευφραιμίδη, "Οι λησμονημένοι Έλληνες στην Μ. Ασία και στον Πόντο και τα ανθρώπινα δικαιώματα", Θεσσαλονίκη , 1978 ( Προλογικό σημείωμα Μ. Δ. Στασινοπούλου ) τα οποία και προβληματίζουν για τις αριθμητικές διαστάσεις διαφόρων εθνοτήτων, όσο και για τους τρόπους που εφάρμοσαν οι τουρκικές κυβερνήσεις να τις καθυποτάξουν και να τις εξαφανίσουν.

Σε μια επίσης γερμανική μελέτη για τις μειονότητες, στην Ελλάδα με τον τίτλο ''Ethnische Minderheit und zwischenstaatliches Streitobjekt, Die Pomaken in Notrdgriecheland, αναφέρεται ότι στην Ελλάδα όποιος συγγραφέας ασχολείται με κατηγορίες μειονοτήτων, του προσδίδεται εύκολα ο χαρακτηρισμός ως ασχολούμενος με αντεθνικές δραστηριότητες, όπως επίσης και το γεγονός, ότι για το συμφέρον της επιθυμητής ταυτότητας όλων των κατοίκων του εθνικού κράτους, ο εθνικισμός στην Ελλάδα εξέλαβε μια μορφή θεωρίας από ένα μείγμα χριστιανισμού και αρχαιότητας και έγινε ως υποχρέωση του κρατικού δόγματος, είναι αναληθή και ανακριβή καθώς αντίκεινται με τον νόμο και το ελληνικό Σύνταγμα το οποίο και αναφέρει ότι ο Καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά ,γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του τηρώντας τους νόμους του Κράτους ( Αρ. 14 παραγ. 1)[57]